Перевод: со всех языков на русский

с русского на все языки

тхьэкIумэ вей

  • 1 тхьэкIумэ

    1. ухо
    / ЦIыхумрэ тхы къупщхьэ зиIэ псэущхьэхэмрэ зэрыдаIуэ орган.
    ТхьэкIмэм зэхих нэхърэ нэм илъагъу. (погов.)
    2. устар. переносное плетенный карниз крыши (из сена, соломы)
    / Псэуалъэ блыным ищхьэм дэкIуэу трахукI чий бгъузэ цIыкIу, мыдэкIэ къытегъэщIеикIауэ.
    Чийм къыхэщIыкIа тхьэкIумэ.
    ТхьэкIумэ ящэ глухому обедню два раза не служат (букв. продают уши).
    ТхьэкIумэ Iув непонятливый (букв. толстые уши).
    * ТхьэкIумэ IувкIэ къызэджэу зы махуэ жылэм щысхьынкъым. фольк.
    И тхьэкIумэм блимыгъэкIыу слушать внимательно, ничего не пропуская.
    * ЩIалэр даIуэрт зы псалъэ и тхьэкIумэм блимыгъэкIыу.
    ТхьэкIумэм жьы иужын перестать звенеть в ушах (от шума, гама).
    {И} тхьэкIумэм имыгъэхьэн пропустить мимо ушей, оставить без внимания и ответа что-л.
    ТхьэкIумэм имыкIыжын стоять долго в ушах (о чьих-л. словах, крике).
    * Хьэпакъ и тхьэкIумэм икIыжыркъым абы щыгъуэ и анэр зэрылъэIуауэ щытар.. Iуащхь.
    {И} тхьэкIумэм имыкIын = тхьэкIумэм итын.
    * Зи кхъуэ кIуэдам кхъуэ кIий макъ и тхьэкIумэм икIыркъым. (погов.)
    {И} тхьэкIумэм имыхьэн = тхьэкIумэм имыгъэхьэн.
    ТхьэкIумэм итын стоять в ушах.
    * Ар {щIалэр} зэрыкIияр иджыри си тхьэкIумэм итщ. Къэб.
    ТхьэкIумэм ихъуцэцэн шепнуть что-л. на ухо кому-л., по секрету сообщить о чем-л.
    * Абдейм зыр зым и тхьэкIумэм ихъуцацэу щIадзащ, къумыкъу дыщэкIым и щIапIэжь бгынэжам дыщэ гулъэ къыщыщIатIыкIауэ зэрапхъуэ жаIэу. Ж. Б.
    ТхьэкIумэм ицырхъэн = тхьэкIумэм къицырхъэн.
    {И} тхьэкIумэм иIуэн = тхьэкIумэм къицырхъэн.
    * Унэхъунум и тхьэкIумэм гуо макъ иIуэжыркъым. (погов.)
    ТхьэкIумэм иIущэщэн = тхьэкIумэм ихъуцэцэн.
    ТхьэкIумэм къицырхъэн 1) дойти до чьего-л. слуха 2) уловить что-л. краем уха.
    * ЯпэмкIэ зыри щыIэ хуэдэкъым, ауэ фоч къэгъапкIэ Iэуэлъауэ {Хьэждал} и тхьэкIумэм къоцырхъэ. Къ. Хь.
    ТхьэкIумэм къищтэн быть слышным.
    ТхьэкIумэм къиIуэн дойти до чьего-л. слуха.
    * Дыгъужь къугъ макъ абы {Исмел} и тхьэкIумэм къиIуащ. Т. Хь.
    ТхьэкIумэм цIыв игъэпщхьэн стать глухим ко всему, стараться ничего не слышать, делать вид, что ничего не слышишь.
    ТхьэкIумэм Iусын прожжужать чьи-л. уши.
    * УвыIэгъуэ симыIэу уи тхьэкIумэм сыIусщи, итIани къыбгурыIуакъым. Iуащхь.
    ТхьэкIумэр вуун звенеть, шуметь в ушах от чего-л.
    ТхьэкIумэр гъэжанын = тхьэкIумэр гъэкIын.
    ТхьэкIумэр гъэкIын навострить уши, слушать внимательно, обратиться в слух.
    * Я тхьэкIумэхэр гъэкIауэ абы {Мурат жиIэм} щIэдэIурт. Къ. Хь.
    * Щытщ Iэнкуну шы зытесыр, И тхьэкIумэр зэблигъэплъу. КI. А.
    И тхьэкIумэр иричын оглушить кого-л. (криком и т. п.).
    ТхьэкIумэхэр тегъэлIэн опустить уши (напр. о собаке).
    ТхьэкIумэр тегъэхуауэ обратившись в слух.
    ТхьэкIумэр удэгун прожжужать все уши кому-л.
    ТхьэкIумэр IуэнтIэн (хуэIуэнтIэн) строго-настрого предупредить кого-л. о чем-л.
    ТхьэкIумитIымкIэ зэхэхын слышать что-л. собственными ушами.
    / ТхьэкIумэм ирищIэ фIейр.
    тхьэкIумэ дакъэ нижняя часть уха
    / ТхьэкIумэм и дакъащхьэм щыфIэтым нэхъ гъунэгъу Iыхьэр.
    ТхьэкIумэдакъэ узын.
    тхьэкIумэ жан см. тхьэкIумафIэ.
    тхьэкIумэ жьажьэ тугоухий, глуховатый
    / ЩIагъуэу зэхэзымых, дэгу-дэгуу щыт.
    тхьэкIумэ уз болезнь уха
    / ТхьэкIумэм къефыкI узыгъуэ.
    ТхьэкIумэ узым имыгъэжеин.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > тхьэкIумэ

  • 2 шы

    1. лошадь, конь
    / Гум щIащIэу е тесу къракIухьу къагъэсэбэп унэ псэущхьэ, Iэщ.
    Шыр мэщыщ.
    * Шы уиIэмэ, уанэ бгъуэтынщ. (погов.) Шы щIакъуэ утесмэ, шы лъэ псэу ухуехь. (погов.) Зэхэту шы гуп уиIэ нэхърэ, уи унейуэ зы джэд. (погов.)
    Шы дахэ мыжэ снаружи мило, а внутри гнило.
    Шым гъусэ хуэщIын ослабив подпругу, дать лошади отдохнуть, поесть.
    Шы пшэр уанэу еутэкIын быть ненадежным, беспринципным ( о человеке).
    Шы пшэр уанэу къыпыщэтыжын 1) получить отставку. 2) остаться ни с чем.
    Шы тхьэкIумэ дэплъын устар. знать толк в лошадях, в наездничестве.
    * Пщымахуэ нэгъэсауэ зекIуэлIт, шы тхьэкIумэ дэплъат жыхуаIэм хуэдэт. фольк.
    шы бадзэ мошкара
    / И теплъэкIэ бадзэ цIыкIунитIэм ещхь хьэдзэбадзэ.
    шы вей конский навоз
    / Шым къыдэх шаукI.
    шы вей бадзэ навозная муха
    / Шы вей, вэнвей с. ху. епщI бадзэ лIэужьыгъуэ.
    шы гъэжапIэ ипподром
    / Шы къыщагъажэ щIыпIэ.
    шы кIуафIэ быстрая, резвая лошадь
    / ФIыуэ зекIуэ шы.
    * Шы кIуафIэ зэпэщ тесу IуащхьэмахуэкIэ зыгуэр къыдэкIырт. Iуащхь.
    шы лъабжьэ копыто лошади
    / Шы лъэбжьанэ.
    шы лъэгу вабдзэ подкопытная часть у лошади
    / Шым и лъэгу щIагъыр.
    шы тесыкIэ манера, умение держаться на лошади
    / Шым зэрытес щIыкIэ.
    Шы тесыкIэ дахэ.
    шы фащэ устар. комплект снаряжения для верховой лошади
    / Уанэшым ирахьэлIэхэр (уанэ, шхуэ, къамышы с. ху.).
    * - Шы фащэм нэсу ухуеин хъумэ, бгъуэтынщ, си щIалэ, иджы шыпсафэщ уздэкIуэр, - жиIащ анэм. Нарт.
    / Шур зэпсыха уанэшым и шхуэмылакIэр фIадзэн папщIэ къагъэсэбэп пхъэлъантхъуэ.
    * ПщIантIэм дыхьэри и Джэмыдэжьыр шыфIэдзапIэм фIидзэри езыр {Щэуей} унэм щIыхьащ. Нарт.
    шы Iэдэж лошадь, ведомая всадником на поводу
    / Шум Iэдэжу ишэ шым зэреджэ.
    Шы Iэдэж Iыгъын.
    / Шы зыщIащIэ Iэжьэ.
    шу IумпIэ см. IумпIэ. Шы IумпIэр убыдын.
    шы Iус фураж
    / Шыхэм я шхын.
    II устар. см. къуэш.

    Словарь Кабардино-Черкесского языка > шы

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»